“Euphorbia pulcherrima” heeft een buitengewoon lange geschiedenis achter de rug: de Azteken in Midden-Amerika kenden en vereerden de plant al en in de 16e eeuw leerden ook de Amerikanen en de Europeanen hem kennen. Intussen is de adventstijd nergens ter wereld meer weg te denken.
De kerstster staat ook bekend als de “Ster van de Azteken”. De Azteken leefden in Midden-Amerika in de 14e en 15e eeuw en stonden bekend om hun grote botanische kennis.
Zij kenden talloze planten, wisten van hun geneeskrachtige werking en hun mogelijke andere toepassingen. Zij bewonderden één plant in het bijzonder: een groene struik die wel vier meter hoog kon worden en prachtige rode bladeren kreeg.
Zij noemden deze plant “cuitlaxochitl”, wat ruwweg vertaald “lederbloem” betekent, en zij vereerden haar als een symbool van zuiverheid vanwege haar prachtige rode bladeren.
De Azteken kweekten poinsettia’s in hun tuinen en versierden er hun tempels mee.
Zij gebruikten de struik ook om van de bladeren een rode kleurstof te maken en verwerkten de melk van de plant tot een medicijn tegen koorts. Waarschijnlijk vanwege al deze toepassingen werd het beschouwd als de lievelingsplant van de Azteekse keizer Montezuma.
De Azteekse plant arriveert in Europa
Tussen 1519 en 1521 landden verschillende Spaanse schepen op de Midden-Amerikaanse kust; de bemanningen veroverden het grondgebied van de Azteken en namen de legendarische keizer Montezuma gevangen. Ook de Spanjaarden vielen al snel voor de uitzonderlijk mooie en nuttige plant.
De Spaanse natuuronderzoeker en arts Francisco Hernandez de Toledo beschreef het zelfs in zijn werk “Rerum medicarum Novae Hispaniae therausus” (ruwweg: “Lijst van alle medicinale toepassingen van Nieuw-Spanje”).
Hernandez de Toledo was dus de eerste buitenlander die gefascineerd werd door de “cuitlaxochitl” van de Azteken – maar hij zou zeker niet de laatste blijven.
“Euphorbia pulcherrima” is officieel genoemd
Want na de Spaanse verovering verschenen er steeds meer Europeanen in het gebied:
Rond 1800 arriveerden bijvoorbeeld Hernandez de Toledo’s landgenoten Marin Sesse y Lacasta en José Mariano Macin. Zij waren op een onderzoeksreis toen zij de “Cuitlaxochitl” ontdekten en waren er zo enthousiast over dat zij verschillende soorten naar Spanje stuurden.
In 1803 verzamelde de Duitse natuuronderzoeker Alexander von Humboldt enkele van de planten ter plaatse en nam ze mee naar zijn terugkeer in Duitsland. Dertig jaar later deed de botanicus Wilhelm Friedrich von Karwinsky von Karwin dat ook, die verschillende soorten meebracht van een reis naar Mexico. Nu meerdere malen opgemerkt, kreeg “Cuitlaxochitl” officieel een Latijnse naam.
De plant is nu ook bekend onder de naam “Poinsettia”.
In de “Allgemeine Gartenzeitung” werd hij Euphorbia pulcherrima genoemd, “de mooiste onder de wolfsmelkachtigen”. Maar het kreeg al snel een andere, onofficiële naam: namelijk “Poinsettia”. Dit was te danken aan de Amerikaanse politicus en amateur-botanicus Joel Roberts Poinsett, die de eerste Amerikaanse ambassadeur in Mexico was en het land wilde leren kennen.
Tijdens een plaatselijke excursie vond hij de plant en werd hij verrast door haar schoonheid.
Hij nam het mee naar de Verenigde Staten, verspreidde het onder zijn vrienden en kennissen en stuurde het naar botanische tuinen in het hele land, waaronder Bartram’s Botanical Garden in Philadelphia. Daar besloten zij: de plant was zo mooi, dat hij gekweekt en verkocht moest worden. En zo presenteerden ze hem op de Philadelphia Flower Show.
Populair over de hele wereld, vooral met Kerstmis
De mensen waren enthousiast en al gauw werd de “Poinsettia” in het hele land verkocht, en in de warmere streken groeide hij nu in het wild. In het begin van de 20e eeuw maakte Albert Ecke, een immigrant uit Duitsland, hier gebruik van. De wilde poinsettiastruiken groeiden namelijk op zijn land. Hij vond de rode bladeren erg kerstachtig, dus verkocht hij “poinsettia” boeketten met Kerstmis – en had enorm veel succes.
Zo veel succes zelfs, dat hij zich al snel volledig kon concentreren op het fokken en verkopen van “Poinsettia”. Na zijn dood nam zijn zoon Paul Ecke het over.
Hij had een neus voor marketing, noemde de “Poinsettia” nu ook “Christmas Star” en zorgde ervoor – met reclame en in samenwerking met tijdschriften – dat deze al snel een vaste plaats kreeg in de Amerikaanse kerstcultuur.
De “poinsettia” werd ook in Europa snel populairder. Vanaf de jaren 1950 zijn Amerikaanse en Europese kwekers er zelfs in geslaagd om van de “poinsettia” een vrij kleine kamerplant te maken, die ook in een pot kan worden gehouden. Daarmee was het eindelijk zover: het was op beide continenten (en ook in vele andere landen) niet meer weg te denken uit de kersttijd.